Hội chứng não gan là biến chứng nghiêm trọng của bệnh gan mạn tính và xơ gan. Tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng và hướng điều trị hiệu quả, cập nhật mới nhất từ y văn.

Não Gan – Khi Gan Không Còn Là Hàng Rào Bảo Vệ Não Bộ

Hội chứng não gan (Hepatic Encephalopathy – HE) là một rối loạn thần kinh phát sinh do chức năng gan suy giảm nặng, đặc biệt trong bệnh cảnh xơ gan tiến triển. Đây là tình trạng cần được phát hiện sớm và xử trí đúng cách để tránh diễn tiến thành hôn mê gan, nguy cơ tử vong cao. Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ bản chất, nguyên nhân, triệu chứng, cũng như phác đồ điều trị cập nhật theo y văn hiện nay.

1. Hội Chứng Não Gan Là Gì?

Hội chứng não gan (HE) là tình trạng rối loạn chức năng thần kinh trung ương do sự tích tụ các độc tố có nguồn gốc từ ruột – đặc biệt là ammonia (NH₃) – mà gan mất khả năng chuyển hóa.

Phân loại:

• HE tối cấp (Acute HE): thường gặp trong suy gan cấp tính, tiến triển nhanh, nguy cơ tử vong cao.

• HE mạn tính: xảy ra ở bệnh nhân xơ gan giai đoạn mất bù, có thể tái phát nhiều lần.

• HE tiềm tàng (Minimal HE): không có biểu hiện lâm sàng rõ ràng nhưng có thể phát hiện qua các test thần kinh học chuyên biệt.

• 

2. Nguyên Nhân Gây Hội Chứng Não Gan

HE thường gặp ở các bệnh nhân có xơ gan mất bù, nhưng có thể xảy ra trong các bệnh lý gan khác. Một số yếu tố thúc đẩy gồm:

• Xuất huyết tiêu hóa do giãn tĩnh mạch thực quản

• Nhiễm trùng ổ bụng hoặc toàn thân (SBP, viêm phổi, nhiễm trùng niệu…)

• Sử dụng thuốc an thần, lợi tiểu quá mức

• Tăng protein trong khẩu phần ăn đột ngột

• Rối loạn điện giải, đặc biệt là hạ kali máu và kiềm chuyển hóa

3. Triệu Chứng Lâm Sàng Của Hội Chứng Não Gan

Các biểu hiện thần kinh có thể thay đổi từ nhẹ đến nặng. Dưới đây là thang phân loại West Haven:

Chẩn đoán HE dựa vào loại trừ các nguyên nhân khác gây rối loạn tri giác, kết hợp với bệnh gan nền và nồng độ ammonia tăng cao.

4. Cận Lâm Sàng Chẩn Đoán

• Ammonia máu: không phải lúc nào cũng tương quan chính xác với mức độ lâm sàng nhưng vẫn được sử dụng hỗ trợ.

• Điện não đồ (EEG): có thể giúp phát hiện các biến đổi sóng não ở HE tiềm tàng.

• Test tâm thần kinh: như số học đơn giản, test nối số, vẽ hình…

5. Nguyên Tắc Và Phác Đồ Điều Trị Hội Chứng Não Gan

5.1. Điều Trị Nguyên Nhân

• Xử trí xuất huyết tiêu hóa

• Điều trị nhiễm trùng bằng kháng sinh phù hợp

• Điều chỉnh rối loạn điện giải

• Ngưng các thuốc an thần hoặc lợi tiểu nếu cần

5.2. Giảm Ammonia Máu

• Lactulose: đường không hấp thu, làm giảm pH ruột → ion hóa NH₃ thành NH₄⁺ không hấp thu được.

  • Liều: 20-30ml x 2–3 lần/ngày, điều chỉnh để đi cầu 2–3 lần/ngày.

• Kháng sinh không hấp thu: như Rifaximin, Neomycin, hoặc Metronidazole.

5.3. Dinh Dưỡng Hợp Lý

• Không nên kiêng protein tuyệt đối. Cần duy trì khoảng 1–1.5g/kg/ngày.

• Ưu tiên acid amin chuỗi nhánh (BCAA).

6. Tiên Lượng Và Biến Chứng

• HE độ 3–4 có nguy cơ tử vong cao nếu không điều trị kịp thời.

• Tái phát HE thường liên quan đến suy dinh dưỡng, xơ gan mất bù, không tuân thủ điều trị.

• Một số bệnh nhân cần cân nhắc ghép gan nếu HE tái phát nặng nhiều lần.

7. Những Lưu Ý Quan Trọng Trong Điều Trị Não Gan

• Không sử dụng thuốc an thần tùy tiện ở bệnh nhân xơ gan.

• Theo dõi tri giác sát sao ở bệnh nhân nhập viện vì HE.

• Giáo dục bệnh nhân và người nhà về dấu hiệu sớm của HE để tái khám kịp thời.

Kết Luận & Khuyến Nghị

Hội chứng não gan là biến chứng nặng của xơ gan, cần được phát hiện sớm và điều trị toàn diện, từ loại bỏ yếu tố thúc đẩy đến kiểm soát ammonia máu. Người bệnh nên duy trì dinh dưỡng hợp lý, tuân thủ điều trị và theo dõi định kỳ. Trong những trường hợp HE tái phát nặng, ghép gan là giải pháp tối ưu.

👉 Đặt lịch khám tại phòng khám, quý khách vui lòng gọi số HOTLINE của phòng khám đa khoa SCT hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY